اشاره: «اضائه» یعنی روشن‌کردن و روشن‌شدن (دهخدا). «اضائات» نام مجموعه‌ای از یادداشت‌های کوتاه قرآنی است که متن آن عمدتاً از منابع عربی ترجمه شده است. در فصل نخست از این مجموعه یادداشت‌ها، تعدادی از پرسش‌وپاسخ‌های کتاب مراجعات قرآنية اثر سیدریاض حکیم را به فارسی برگردانده‌ام. حکیم در این اثر، با پیش‌کشیدن پرسش‌هایی عمومی دربارۀ قرآن کریم، کوشیده است با ارجاع به منابع گوناگون، به آن‌ها پاسخ دهد. آنچه در پی می‌آید یکی از پرسش‌های شناخته‌شده دربارۀ بسمله است.
در قسمت قبلی این یادداشت، با چهار جفت‌واژۀ متبادل آشنا شدیم. اینک با ذکر چهار جفت واژۀ دیگر، این گزیده را به پایان می‌برم.
۵. شَرشَف (چادرشب)=ملافه (ملحفه)
پوششی را که برای جلوگیری از چرکین‌‌شدن رختخواب برروی دوشک و لحاف کشند در عربی در زبان گفت‌وگو «شرشف» خوانند. این کلمه اصلاً فارسی و تحریف شدۀ «چادرشب» است که در طی مسافرتی که از ایران از راه ترکیه به کشورهای عربی کرده است، نخست در زبان ترکی به‌صورت «چارشف» و سپس در عربی به‌شکل «شرشف» درآمده است. گذشته از کلمۀ مرکب «چادرشب»، جزء اول آن یعنی «چادر» نیز به‌تنهایی از قدیم در عربی راه یافته و در بعضی از معانی فارسی آن استعمال شده است («شادر» و جمع آن «شوادر»). در زبان فارسی، آنچه را که در عربی «شرشف» می‌خوانند «ملافه» می‌گویند. «ملافه» شکل فارسی‌شدۀ کلمۀ «ملحفه»ی عربی است و «ملحفه» و «ملحف» در عربی به‌معنی مطلق چادر و روپوش است که بر بالای پوشش‌های دیگر بر سر کشند و جمع آن «ملاحف» بر وزن «مَفاعِل» استعمال شده [...] و در عربی فصیح نیز گاهی در همین معنی استعمال می‌شود.
چندی پیش، در جست‌وجوهایم دربارۀ ربط و نسبت زبان و ادبیات فارسی با عربی به مقالۀ جالبی برخوردم از شادروان دکتر محمد محمدی ملایری (۱۲۹۰ تا ۱۳۸۱) با این عنوان: «چند مورد که در زبان عربی کلمۀ فارسی و در زبان فارسی کلمۀ عربی به کار می‌رود». محمدی دانش‌آموختۀ زبان و ادبیات عربی در دانشگاه آمریکایی بیروت و بنیان‌گذار مجلۀ الدراسات الأدبية در دانشگاه لبنان است. او همچنین سابقۀ استادی در دانشگاه تهران را نیز در کارنامه دارد. مقالۀ خواندنی او در شمارۀ دوم از سال دوم انتشار مجلۀ یادشده (۱۳۳۹) منتشر شده و استاد در آن به هشت جفت‌واژۀ متبادل اشاره کرده است. پیش‌تر گزیده‌ای از مقدمۀ این مقاله را در یادداشتی آوردم. در ادامه، چهار جفت‌واژۀ نخست را با توضیحی مختصر ذکر می‌کنم.
یکم. چنان‌که برخی از صاحب‌نظران گفته‌اند، زبان خالص نیز مانند نژاد خالص وهم و گمانی بیش نیست و وجود خارجی ندارد. بین دو زبان فارسی و عربی نیز از دیرباز چنین وضعی حکم‌فرما بوده. این دو زبان از خیلی قدیم چه پیش از اسلام و چه پس‌ازآن، باهم رابطۀ نزدیک داشته‌اند و در طی این مدت دراز، هریک از آن‌ها آنچه را که برای پیشرفت و تکمیل خود شایسته یا لازم می‌دیده، بی‌پروا از دیگری گرفته و از این راه نقص خود را جبران کرده است. کلمات عربی[ای] که هم‌اکنون در زبان فارسی به کار می‌رود بی‌شمار و کلمات فارسی[ای] هم که در عربی راه یافته بسیار است.
دوم. کلمات عربی در زبان فارسی به‌خوبی شناخته می‌شوند، چون در این زبان، اصل آن‌ها همچنان محفوظ مانده و تغییر زیادی در آن‌ها حاصل نشده است؛ ولی همۀ کلمات فارسی در زبان عربی شناخته‌شده نیستند، چون این زبان بیشتر آن‌ها را به‌صورتی درآورده که تشخیص آن‌ها دشوار است، و به همین جهت در لغت‌نامه‌های عربی و کتاب‌های دیگری که برای شرح کلمات بیگانه در زبان عربی تألیف شده به ریشۀ فارسی بسیاری از این کلمات اشاره نشده و آن‌ها را از اصل عربی دانسته‌اند.
محمدی، محمد. (۱۳۳۹). چند مورد که در زبان عربی کلمۀ فارسی و در زبان فارسی کلمۀ عربی به کار می‌رود. الدراسات الأدبیة، ۶(۲)، ۱۱۱-۱۳۴.
آشنایی با دکتر محمد محمدی ملایری
خلاصه‌ای از این مقاله (۱)
اشاره: این یادداشت را در آذرماه ۱۳۹۹ برای شمع نوشتم. امیدوارم جایی کسی را به کار آمده باشد. اینک برای دستیاب‌ترشدن، اینجا بازنشرش می‌دهم.
نقش حوزه و حوزویان در ترجمۀ متون دینی
ارائۀ ترجمه‌ای صحیح و سهل‌یاب از متون دینی چه اهمیت و ضرورتی دارد؟ برای پدیدآوردن چنین ترجمه‌ای چه پیش‌شرط‌هایی باید محقق شود؟ حوزه و حوزویان چه نقشی می‌توانند دراین‌میان بازی کنند؟ در این یادداشت کوشیده‌ام به‌اجمال به این سؤالات پاسخ دهم.